Το σχήμα του χρόνου

Μετράμε συνήθως τον χρόνο με επιτυχίες ή με αποτυχίες. Περνάνε τα χρόνια και συνέχεια σκεφτόμαστε: Πόσα πέτυχα; Τι θα ‘θελα να έχω πετύχει; Πού λοξοδρόμησα; Πώς μπορώ να αλλάξω; Οι παλαιότεροι βεβαιώνουν πως έρχεται κάποια στιγμή –στη μέση ηλικία άραγε, ή αργότερα, στα στερνά;– που τα ερωτήματα γεννούν μέσα μας και κάτι το βασανιστικό: κοιτάμε τη ζωή πίσω μας και μας φαίνεται λειψή κι εμείς αποτυχημένοι. Πάντα κάτι παραπάνω θα θέλαμε να είχαμε κάνει, κάπως περισσότερο επαρκείς να είχαμε φανεί, κάπως πληρέστερους να μας είχε ξεβράσει το παρελθόν στον παρόν…

Όμως, κάτω από την επιφάνεια όλων αυτών, που αθέλητα αναδύονται κάθε που γυρνάει ο χρόνος, κείτεται αθόρυβα (και δυστυχώς ανεξέταστα) μια δεδομένη πραγματικότητα: μετράμε το χρόνο με βάση τον εαυτό μας – τις δικές μας επιτυχίες, τις δικές μας αποτυχίες. Κοιτάμε πόσο προοδεύσαμε εμείς, πόση σκιά αφήνει πίσω του το δικό μας μπόι. Οι άλλοι γύρω μας επηρεάζονται από μας θετικά ή αρνητικά, αλλά υπάρχουν υπόρρητα στην κρίση μας ως προσαρτήματά μας. Εμείς είμαστε που μας ενδιαφέρουμε κατά βάση κι εμείς είμαστε το μέτρο του χρόνου μας.

Μα τα πράγματα μπορούν να είναι και αλλιώς˙ αν το θελήσουμε. Μπορούμε, αν το θελήσουμε, να λιγοστέψουμε κάπως εμάς μέσα μας. Αντί να έχουμε έγνοια το πώς θα ψηλώσουμε εμείς, να μεταθέσουμε το βάρος της ευθύνης μας στο πώς θα ψηλώσει ο άλλος δίπλα μας, πώς θα ζήσει αυτός καλύτερα και πώς θα συμβάλουμε εμείς σ’ αυτό. Η ζωή μάς έχει δώσει καλές ευκαιρίες ως προς τούτο: μια/έναν σύντροφο, για χάρη της οποίας ή του οποίου είμαστε ικανοί να υπερβούμε τον εαυτό μας˙ γιους και κόρες ενδεχομένως, ή πατέρα και μάνα, που για χάρη τους είμαστε διατεθειμένοι να ξοδέψουμε ολότελα τον εαυτό μας, μαθητεύοντας έτσι σ’ ένα ξόδεμα που θα επεκταθεί και για χάρη όλων των άλλων τριγύρω μας. Αλλά κι αν ακόμα δεν υπάρχουν αυτά, δεν μας λείπουν οι δυνατότητες: γνωστοί και άγνωστοι, συγγενείς ή φίλοι ή απλοί περαστικοί στο διάβα μας˙ εγείρουν όλοι αίτημα στην προσοχή μας κι η ανάγκη τους αξιώνει την ευθύνη μας. Με μία προϋπόθεση: να το θελήσουμε.

Θα μου πεις: σάμπως κοιτώντας τον εαυτό μας, δεν ωφελούνται κι οι άλλοι; Κανείς δεν ζει μόνος του… Πράγματι, η ζωή δεν έχει απόλυτες διαζεύξεις. Μπορεί να με νοιάζει ο εαυτός μου μονάχα κι εντούτοις δίπλα μου άνθρωποι να ευεργετούνται, καθώς εγώ αυξάνομαι (αλλά και να ποδοπατούνται συχνά˙ όχι;). Όπως και να ‘χει, η ευθύνη για τον εαυτό μας και η ευθύνη για τους άλλους μπορούν να συμπορεύονται ίσως με κάποιο τρόπο. Αλλά και πάλι: αν το θελήσουμε˙ αν θελήσουμε να βάλουμε στο κάδρο της ευθύνης μας και τον άλλο…

Ίσως τελικά να είναι απαραίτητο, εκεί που γυρίζει ο χρόνος, να κάτσουμε λίγο και να σκεφτούμε με ποιο μέτρο μετράμε το βίο μας. Με τις θυσίες που κάναμε/ κάνουμε/ θα θέλαμε να κάνουμε (ή να κάνουν) για χάρη μας; Ή με τις θυσίες που θα θέλαμε εμείς να γίνουμε για χάρη των άλλων; Κι ίσως τότε (ή κάποτε) συνειδητοποιήσουμε αναπάντεχα, πως η ευθύνη του εαυτού μας ήταν τελικά επαχθέστερο βάρος από την ευθύνη του διπλανού. Κι αν, όπως λέει ο Σαββόπουλος, «τα χρόνια τρέχουν χύμα κι εμείς τους δίνουμε ένα σχήμα», τότε ίσως διαπιστώσουμε αίφνης πως το σχήμα που τους ταιριάζει καλύτερα μέσα μας, είναι οι κομψές φιγούρες των άλλων κι όχι οι πολλαπλές εκδοχές του ανοικονόμητου εαυτού μας.