Χθες το βράδυ κοιμήθηκε απροσδόκητα ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Παύλος (Ιωάννου). Πριν λίγο καιρό εκδώσαμε στις εκδόσεις Εν πλω ένα βιβλίο του: είχα πάει στη Σιάτιστα και μου αφηγήθηκε όλη την ιστορία της γνωριμίας του με τον νεοδιακηρυχθέντα Άγιο Ιάκωβο (Τσαλίκη), τον σπουδαίο αυτό Άγιο της Εύβοιας. Το υλικό εκείνη της αφήγησης απομαγνητοφωνήθηκε και πήρε τη μορφή βιβλίου.
Υπήρχε η ιδέα να κλείνει το βιβλίο εκείνο με έναν Επίλογο δικό μου. Η ιδέα δεν ευοδώθηκε. Δημοσιοποιώ εδώ εκείνον τον Επίλογο, έτσι σαν μνημόσυνο στον σεβαστό μας ιεράρχη, με την ελπίδα να πρεσβεύει και για μας εκεί που πάει…
Από την παρουσίαση του βιβλίου, στην 7η Έκθεση Ορθόδοξου Χριστιανικού Βιβλίου, στο Κάραβελ, τον Νοέμβριο του 2018.
Επίλογος του Επιμελητή
Η δημιουργία του βιβλίου αυτού ήταν μια ασυνήθιστη διαδικασία. Τα βιβλία συνήθως είναι λέξεις και νοήματα, ακροβασίες του μυαλού, νοητικά σκευάσματα. Παλεύεις με φράσεις και χαρτιά σε δισδιάστατες επιφάνειες. Μα τούτο το βιβλίο είχε για μένα ένα χαρακτήρα ευρύτερο, ακόμα και σωματικό θα έλεγα. Είχε ένα ταξίδι μέσα στον χώρο –διάβηκα τόσα χιλιόμετρα για να φτάσω στη Σιάτιστα και να γυρίσω πίσω– κι άλλο ένα αντίστοιχο στον χρόνο – διαβήκαμε μαζί με τον Μητροπολίτη Παύλο σχεδόν 30 χρόνια, για να φτάσουμε να συναντήσουμε τον Γέροντα Ιάκωβο στα στερνά του, κι έπειτα ακόμα πιο πίσω, να θυμηθούμε τη ζωή του.
Ακόμα και η διαδικασία της απομαγνητοφώνισης κι αργότερα η διαδικασία του «χτενίσματος» του κειμένου (όπως λέμε στη δική μας γλώσσα) είχε μια μοναχικότητα αλλιώτικη από κάθε άλλη φορά. Δεν είχα γράμματα και λέξεις να χορεύουν στην οθόνη του υπολογιστή και του νου μου. Είχα τη φωνή του Μητροπολίτη να ακούγεται απ’ το κασετοφωνάκι, και το πρόσωπο ενός ανθρώπου που δεν γνώρισα, ενός Αγίου, να σχηματίζεται ψηφίδα-ψηφίδα μέσα μου, με όλη την απλότητα, την ταπείνωση και τη διακριτικότητά του. Ναι, τα λόγια που απομαγνητοφωνούσα και κατόπιν πάλευα να στρώσω σε μια σειρά είχαν μια παράξενη επίδραση μέσα μου. Δεν ήταν κάτι άγνωστο, που γινόταν τώρα γνωστό. Απλώς υπήρχε από πριν κάτι ανήσυχο, που τώρα γαλήνευε. Όλο αυτό έμοιαζε σαν εργόχειρο κι είχε κάτι το κατανυκτικό.
Άνθρωποι σαν κι εμένα, που καταπιάνονται ολημερίς με τα βιβλία και τα λόγια, είναι συχνά άνθρωποι ορθολογιστές κι ισχυρογνώμονες. Ζούνε φυσιωμένοι μέσα στις θεωρίες κι έχουν την τάση να εκλογικεύουν το καθετί – ζουν περισσότερο με το μυαλό τους και λιγότερο με όλο τους τον εαυτό. Τουλάχιστον εγώ, έτσι είμαι. Οπότε το βιβλίο αυτό ήρθε να μου φανερώσει μια διαφορετική σχέση με το λόγο, σε ένα άλλο επίπεδο, ευρύτερο και πολύ πιο περιεκτικό. Πώς; Δεν ξέρω…
Όταν ολοκλήρωσα τη δουλειά που είχα να κάνω, έστειλα το κείμενο στον Σαβασμιώτατο. Το διάβασε, διόρθωσε τα αβλεπτήματά μου, εντόπισε τις παραλείψεις μου, επενέβη όπου χρειαζόταν. Όταν μού το έστειλε πίσω, διαπίστωσα πως είχε προσθέσει άλλο ένα γεγονός από τη ζωή του Αγίου Ιακώβου (ή μάλλον από τη μετά-θάνατον ζωή του Αγίου) – είναι εκείνο το τελευταίο περιστατικό που διαβάσατε στο τέλος του βιβλίου. Καθώς το διάβαζα, χτύπησε το τηλέφωνο. Στην άλλη γραμμή ήταν ο Μητροπολίτης Παύλος:
«Είδες τις παρατηρήσεις μου;».
«Ναι, Σεβασμιώτατε, σάς ευχαριστω!».
«Διάβασες αυτό που προσέθεσα στο τέλος;».
«Μόλις τώρα αυτό ολοκλήρωνα».
«Λοιπόν, κοίτα, αυτό το περιστατικό το είχα ολότελα ξεχάσει, παρότι όπως είδες, ήμουν κατά το ήμισυ μάρτυς του. Εντούτοις, το θυμήθηκα ένα βράδυ στον ύπνο μου! Και το πρωί σκέφτηκα: “Να μην ξεχάσω να το πω στον Βασίλη”. Παρόλα αυτά, το λησμόνησα και πάλι. Όμως ήρθε τις προάλλες κάποιος γνωστός μου εδώ και συζητούσαμε, και κάποια στιγμή είπε κάτι που μου το θύμησε. “Καλά που μου το ‘πες”, του είπα, “να μην ξεχάσω να το πω στον Βασίλη”. Κι εκεί που το σκέφτηκα, νιώθω μια ευωδία να γεμίζει όλο το δωμάτιο!… Τι ευωδία ήταν αυτή! Μου έκανε μεγάλη εντύπωση».
«Τι λέτε, Σεβασμιώτατε;», πρόφερα σαστισμένος κι εγώ.
Στο ακουστικό μεσολάβησε μια παύση. Ο π. Παύλος σώπαινε.
«Και να σου πω και κάτι, βρε παιδί μου;…», άλλη μια σιωπή, «…και τώρα που στο λέω, νιώθω και πάλι την ίδια ευωδία!»…
Δεν θυμάμαι τι ψέλλισα. Κάποια λόγια αμηχανίας, φαντάζομαι. Τα δευτερόλεπτα που πέρασαν μέχρι να κλείσουμε το τηλέφωνο είχαν κάτι άηχο, ή εν πάση περιπτώσει έμοιαζαν σαν να διαθέτουν μια ποιότητα από εκείνες που μπροστά τους οι λέξεις σωριάζονται αδρανείς. Τι να σήμαινε εκείνη η ευωδία;
«Χάρηκε ο Άγιος που ήρθαν τα παιδιά στο μοναστήρι!», είχε πει ο Άγιος Ιάκωβος σε μια άλλη περίπτωση˙ ήταν τότε που επισκέφτηκαν το μοναστήρι κάποιοι φοιτητές και η κάρα του Οσίου Δαβίδ ευωδίαζε έντονα. Άραγε να χάρηκε κι ο Άγιος Ιάκωβος για όσα διηγήθηκε στις σελίδες που προηγήθηκαν, ένα πνευματικό του παιδί, ο νυν Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης; Να χάρηκε για τούτο το βιβλίο; Τι να σήμαινε εκείνη η ευωδία;…
Νάτες και πάλι οι σημασίες και τα σημαίνοντα, τα λόγια και οι ερμηνείες, οι προσπάθειες των εθισμένων στις θεωρίες να ανάγουν καθετί βιώσιμο στην απογύμνωση του εγκεφαλικού στοχασμού. Τι να σημαίνει το ένα, τι να σημαίνει το άλλο… Σάμπως και τι σημαίνει «σώζομαι», τι σημαίνει «άλλη ζωή», τι σημαίνει «Άγιος», τι είναι η χάρις του Θεού; Λες και τα λόγια κι οι περιγραφές, οι ερμηνείες και οι θεωρητικοποιήσεις έχουν άλλη δύναμη πέρα από το να περιγράφουν ό,τι μόνο απερίγραπτο μπορεί να χωρέσει στη ζωή μας…
Δεν ξέρω λοιπόν τι σήμαινε εκείνη η ευωδία. Κι αν κάτι μου έμεινε από την περιπέτεια αυτού του βιβλίου είναι μια τάση να ζηλεύω όσους διαθέτουν την απλότητα να αναπαύονται με κείνα που δεν ξέρουν, να κατανύσσονται με κείνα που αγνοούν. Ίσως σ’ αυτή την απλότητα να «Ζει Κύριος ο Θεός!» κι απ’ αυτή να θηλάζει η ελπίδα τη φωτιά της.
Την ευλογία του Αγίου να έχουμε!
Και την ευλογία του παπα-Παύλου, του ταπεινού λευίτη που ο Θεός τον αξίωσε να γίνει ποιμενάρχης και πνευματικός πατέρας τόσων και τόσων ανθρώπων. Ο Θεός να τον αναπαύσει!
VASSILIS ARGYRIADIS 